KOMŞU HAKKI
İslâm dini, hem dünya hem de âhiret mutluluğunu sağlamak için gönderilmiştir. İnsanların birbirlerini sevmeleri ve dayanışma içerisinde olmaları, dünya mutluluğunun başta gelen şartlarındandır. Kişinin Allah'ı ânıp (zikir) kendi içinde yalnızlığını gidermesi, kendisiyle olan dayanışmasıdır.
Bundan sonra İslamın belirlediği görev ve haklarla aile içerisinde dayanışma, sonra yakın ve uzak komşularla dayanışma, sonra mahalle, köy ve bölge halkıyla dayanışma ve bütün bir Islâm ümmeti olarak dayanışma...
İşte bunlar sosyal huzuru, sosyal adâleti, hattâ sosyal güvenliği sağlayan en önemli etkenlerdir. Komşularla dayanışma, yani komşu hakkını gözetme de bu dayanışma birimlerinin başta gelenlerindendir. Allah (c.c.) kendisine şirk koşulmamasını istediği âyette yakın ve uzak komşuya da iyilikle bulunulmasını istemiş (Nisâ 4/36) ve komşuyu mü'min, kâfir diye ayırmamıştır. Bu yüzden tefsirciler bu âyetle, kâfir komşuya da iyilikte bulunma emredilmiştir, görüşündedirler.
Her Müslüman’ın, bilhassa yeni evlilerin, haramlardan sakınan, ibadet yapan salih Müslümanlar arasında ev araması gerekir. Hadis-i şerifte buyruldu ki:
Ev satın almadan önce, komşuların nasıl olduklarını araştırın! Yola çıkmadan önce, yol arkadaşınızı seçin! [Şir’a]
Atalarımız “Ev alma, komşu al” derler. Bize komşunun ne kadar önemli olduğunu bu kısa söz ile anlatmışlardır.
KOMŞU KİMDİR?
1.En yakın kırk ev, 2.Her yönden kırk ev, 3.Bağırılınca sesin ulaşacağı kadar ev, 4.Sabah namazına aynı mescide gelenler, 5.Mesciddeki ikamet sesini duyan evler... Gibi tarifler yaparak komşuların kimler olduğunu anlatmaya çalışmışlardır. Şehirler ve köylerde komşuluk sınırları farklı olur. Burada komşu sınırını belirlemenin en iyi yöntemi adetlerimiz ve örfümüzdür.
KOMŞU ÜÇ TÜRLÜDÜR
Bir hakkı olan, iki hakkı olan üç hakkı olan komşu. Bir hakkı olan, akraba olmayan gayri müslim komşudur.
İki hakkı olan komşu, Müslüman olan komşudur ki, onun hem Müslümanlık, hem de komşuluk hakkı vardır.
Üçüncü hakkı olan komşu ise, akraba olan Müslüman komşudur. Bunun hem Müslümanlık, hem akrabalık, hem de komşuluk hakkı vardır. [Ebu Nuaym]
Komşunun hakkı nedir?
"Borç istediğinde verirsin, yardım istediğinde yardım edersin, muhtaç ise verirsin, hasta ise ziyaret edersin, ölürse cenazesine gidersin, bir nimete kavuşursa sevinirsin ve onu kutlarsın, bir musîbete uğrarsa üzülürsün ve ona ta'ziyet edersin, tencerinin kokusuyla onu rahatsız etmezsin, ona pişirdiğinden verirsin, binanın üzerine çıkmazsın, onun izni olmadan ferahlatıcı rüzgârını kesmezsin, meyve aldığında ona da hediye edersin, hiç olmazsa evine getirirsin; çocuğun onun çocuğunun gıpta edeceği bir şeyle çıkmâz.
İYİ KOMŞU
İyi komşu, sadece komşularına zarar vermeyen değil, onlardan gelecek zararlara ve sıkıntılara da katlanandır.
Hadis-i şeriflerde buyruldu ki:
Allah’a ve kıyamete inanan, komşusuna iyilik etsin! [Buhari]
Malına veya çoluk çocuğuna zarar verir korkusu ile komşusuna kapısını kapatan, onunla görüşmeyi kesen [hakiki] mümin değildir. [Harâiti]
Allah indinde komşuların iyisi komşularına faydalı olandır. [Hakim]
Cebrail aleyhisselam, komşu hakkının öneminden o kadar bahsetti ki, komşuyu komşuya mirasçı kılacak zannettim. [Buhari]
Evinizde pişen yemekten, komşunuzun hakkını verin.) [Şir’a]
Komşusu aç iken tok yatan, [gerçek] bizden değildir.) [Buhari]
Komşuya da, ana-babaya hürmet eder gibi hürmet etmek gerekir.) [Şir’a]
Güzel komşuluk et ki, hakiki mümin olasın. [Tirmizi]
Komşunun miras hakkı gibi hakkı vardır, o da komşuluk hakkıdır. Eğer müslüman ise sende iki hakkı vardır: Biri komşuluk hakkı, biri de Müslümanlık hakkı. [İslam Ahlakı]
Bir kimse, komşusundan ne bekliyorsa, komşusuna da aynı şeyleri yapmalıdır! Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
Allah’a yemin ederim ki, bir kimse, kendisi için sevdiği şeyi, komşusu veya arkadaşı için sevmedikçe iman etmiş olmaz. [Müslim]
İyi komşu bir nimettir. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
Şunlar Müslüman için saadettir: Saliha hanım, iyi komşu, geniş ev ve uygun binek. [Hakim]
Bir salih müslümanın hürmetine, komşulara gelecek yüzlerce bela önlenir. [Taberani]
İki kişi, ölen komşusu için, “Biz bunu iyi biliyoruz” derse, o kul öyle olmasa da, Allahü teâlâ meleklere buyurur ki: İki komşunun şahitliğini kabul edin ve ölenin ilmimdeki durumuna bakmayın! [İ.Neccar]
İyi komşuluk, ülkeleri mamur eder ve ömrü uzatır. [İ. Ahmed] İyi komşu, komşusunu Cennete sokar. [Deylemi]
Komşuyu üzmekten sakınmalıdır. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
Komşusuna üzen, beni üzmüş olur. Bana eziyet eden Allah’a eziyet etmiş olur. Komşusu ile dövüşen, benimle dövüşmüş olur. Benimle dövüşen Allah ile dövüşmüş olur.) [Ebu Nuaym]
Komşusuna eza edeni Allahü teâlâ sevmez. [Deylemi]
Komşusu şerrinden emin olmayan, [gerçek] mümin olamaz. [Buhari]
Kötü komşuya kıyamette Allahü teâlâ rahmetle nazar etmez. [Deylemi]
Allahü teâlâ komşusunun kötülüğüne, ölene kadar sabreden kişiyi sever. [Hatib]
Eza eden komşuya sabredeni Allah sever. [Hakim]
Allah ve Resulünün sizi sevmesi için, emanete riayet edin, doğru konuşun,
komşunuzu üzmeyin ve ona iyi muamele edin. [Taberani]
Namaz kılan, oruç tutan, sadaka veren, fakat dili ile komşularını inciten nice kimseler vardır ki, gidecekleri yer Cehennemdir. [Hakim]
Komşuya emr-i maruf yapmak önemli bir kul hakkıdır. Mesela, alkollü içkilerin, açık gezmenin haram olduğunu, güler yüz ve tatlı dil ile komşularına anlatmalı. Komşularının günah işlediklerini görüp de, bana ne diyerek evine çekilen, uygun bir şekilde onlara nasihat etmeyen ve kendileri ile görüşmeyen, onların Cehen-nemden kurtulması için yardım etmeyen mesul olacaktır. Komşuları böyle bir kimseyi, kıyamette Allahü teâlâya şikayet edeceklerdir.
Nice kimse, kıyamette komşusunun yakasına yapışıp "Ya Rabbi, buna niçin kapısını bana kapattığını sor. Niçin elindeki nimetlerden bana da vermedi" diyecektir. [İsfehani]
Komşun yardım isterse yardım et. Borç isterse ver. Fakir ise gözet. Hastalanırsa ziyaret et. İyi şeylerini tebrik et, felaketlerinde sabır dile. Ölünce cenazesine git. [Harâiti]
Hadis-i şerifte buyruldu ki:
İnsanlardan bir şey istemeyin, velev ki bir misvakı bir defa kullanmak için de olsa. [Bezzar]
Ödünç veya borç alıp da vermemek günahtır. Hadis-i şerifte buyruldu ki:
Aldığı borcu ödemek istemeyenlere Allahü teâlâ, kıyamette "Bu kimsenin hakkını sizde bırakacağımı mı zannettiniz?" buyurarak o kimsenin iyi amellerini alıp diğerine verir. Eğer borcunu vermeyenin iyi ameli yoksa, borç verenin kötü amellerini, günahlarını borçluya yükler. [Taberani]
Bir kimseye zarar vermek, kalbini kırmak kötüdür. Fakat komşuya zarar vermek, onu incitmek daha kötüdür.
Hadis-i şerifte buyruldu ki:
Komşusu, zararından emin olmayan kimse, Allah’a iman etmiş sayılmaz. [Bezzar] [Yani bu kimse kâmil mümin değildir.]
Komşu kötü de olsa, ona elden gelen iyiliği yapmaya çalışmalıdır!
KÖTÜ KOMŞU
Müslüman, komşunun sıkıntılarına da katlanır. Ona zararı dokunmaz. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
Komşusu kötülüğünden emin olmayan kimse, [kâmil] mümin değildir.) [Buhari]
Allah’a ve ahirete inanan, komşusunu incitmesin! [Buhari]
Allah ve Resulünü seven, bunların da kendisini sevmesini isteyen, konuşunca doğru söylesin, emanete riayet etsin ve komşusu ile iyi geçinsin! [Beyheki]
Komşusu, şerrinden emin olmayan kimse, iman etmemiştir. [Bezzar]
Kötü komşu, gördüğü iyiliği gizler, kötülüğü de yayar. [Taberani]
Komşunun köpeğini döven, sahibini incitmiş olur. [İ. Gazali]
Sıkıntıya düşen komşusuna yardım edene, sıkıntısını giderene, kıyamette en kıymetli elbiseler giydirilir. [Şir’a]
Komşu hakkı dört taraftan kırk evdir. [İ.Hibban]
Kendisinin iyi mi, kötü mü olduğunu anlamak isteyen kimse, salih komşuları-nın kendisi hakkında ne dediklerini öğrensin! "iyi" diyorlarsa, Allah indinde iyi olduğunu anlasın! [İbni Mace]
Evet, salih komşularımız, bize “İYİ BİRİSİ” diyorlar mı?
KOMŞUNUN KOMŞULARIYLA GEÇİMİNİN EDEPLERİ
Komşularına yolda rastladıkça ilk önce selâm vermektir. Komşularıyla buluşunca, güler yüzlü olup, tatlı söz söylemektir.
Komşuyu el veya diliyle incitmekten sakınmaktır. Komşunun ev halkına, kötülük etmeyip, onların namusunu korumaktır.
Komşuya gelip gidene uzun uzun bakıp, rahatsız etmemektir.
Komşusu açken, kendi tok yatmamaktır. "Komşu çanağı" göndermektir. Yani kokusu duyulacak bir yemek pişirildiğinde, bitişik komşuya hediye etmektir. Komşuların hediyesini, az da olsa kabul edip, çok bilmektir.
Komşunun evine, penceresinden, duvarından izinsiz bakmamaktır.
Komşularına azdan çoktan -zımmî de olsa- hediye vermek, satın aldığı meyveden rastladığı komşusuna hediye etmektir.
Komşuları borç isterse, vermektir, komşuları muhtaç kaldıysa, ihtiyaçlarını gidermektir.
Komşularını bayramlarda, bir yerden dönünce, hasta olunca ziyaret ederek, kederli günlerinde teselli etmektir. Komşulardan biri vefat edince, cenazesinde hazır bulunmaktır. Komşularına dert ortağı olmaktır.
Komşunun hayvanlarına taş atmamaktır, komşunun çocuklarını, kendininkilere dövdürüp sövdürmemektir.
Komşuların izni olmadan, kendi binasını, onlarınkinden yüksek ve önlerini kapayacak şekilde yaptırmamaktır. Komşularını, kendi taraflarından, duvara ağaç kakmaktan menetmektir. Komşularına, kendi oluklarının akıntısıyla veya yolunun toprak kazıntısı ve kar kürüntüsüyle rahatsız vermemektir.
Komşuların ayıplarını örtmektir, onların sırlarını ve ayıplarını soruşturmamaktır. Onların hallerini ve işlerini başkalarına söylememektir.
Komşularla konuşurken lâfı uzatmayıp, lüzumu kadar konuşmaktır.
Komşuların kendisinden istemiş oldukları su, tuz ve ateş gibi zarurî maddeleri esirgemeyip onlara vermektir.
Komşularından izin almadan evini yabancıya satmamaktır.
Komşuları tarafından davet olununca, kabul edip gitmek, komşusu bir şey isteyince memnuniyetle vermektir..
Komşuların yetimlerini himâye etmek, komşusu bir kusur işleyince onu affederek, sevgi uyandırmaktır.
Başkalarından gelse tahammül edemeyeceği eziyete, komşusundan gelince tahammül etmektir.
Komşulardan sert söyleyenlere, mülâyim davranmak, kabalık edenlere aldırmamaktır.
Komşuların kendisine nasıl davranmasını istiyorsa, onlara öyle muamele etmektir.
Komşusuna üzen, beni üzmüş olur. Bana eziyet eden Allah’a eziyet etmiş olur. Komşusu ile dövüşen, benimle dövüşmüş olur. Benimle dövüşen Allah ile dövüşmüş olur.) [Ebu Nuaym]
Namaz kılan, oruç tutan, sadaka veren, fakat dili ile komşularını inciten nice kimseler vardır ki, gidecekleri yer Cehennemdir.) [Hakim]
Komşuya emr-i maruf yapmamak önemli bir kul hakkıdır. Mesela, alkollü içkilerin, açık gezmenin haram olduğunu, güler yüz ve tatlı dil ile komşularına anlatmalı. Komşularının günah işlediklerini görüp de, bana ne diyerek evine çekilen, uygun bir şekilde onlara nasihat etmeyen ve kendileri ile görüşmeyen, onların Cehennemden kurtulması için yardım etmeyen mesul olacaktır. Komşuları böyle bir kimseyi, kıyamette Allahü teâlâya şikayet edeceklerdir.
Nice kimse, kıyamette komşusunun yakasına yapışıp "Ya Rabbi, buna, niçin kapısını bana kapattığını sor. Niçin elindeki nimetlerden bana da vermedi" diyecektir.) [İsfehani]
Komşun yardım isterse yardım et. Borç isterse ver. Fakir ise gözet. Hastalanırsa ziyaret et. İyi şeylerini tebrik et, felaketlerinde sabır dile. Ölünce cenazesine git.) [Harâiti]
